Parentificatie: "Ik voel me niet het kind van mijn ouders, maar hun psycholoog."

Een traan rolt over haar wang. "Wat ontroert je, Tessa?" vraag ik zacht. Ze zit rechtop, de ogen gesloten, haar ademhaling nog onrustig. Een moment eerder voelde ik al hoe vol het in en om haar heen was, alsof ze al jarenlang allerlei dingen van anderen met zich meedroeg. Ik had daarom voorgesteld om te starten met het zuiveren van haar energieveld. "Het mag hier helemaal om jou gaan," had ik aan haar uitgelegd. En toen gebeurde het. Ze schoot vol. De tranen die ze zo lang verborgen had gehouden, vonden eindelijk hun weg. "Ik ben het niet gewend dat het helemaal om mij gaat," fluisterde ze.

De gevolgen van parentificatie bij volwassenen

Ik zie hoeveel het is en vraag haar hoe ze het al die tijd heeft volgehouden. Haar blik is een beetje teneergeslagen als ze antwoordt: "Ik heb het allemaal volgepropt." In die woorden hoor ik de weerklank van zoveel anderen die ik begeleid: mensen die al jong leerden om te zorgen voor anderen, vaak hun ouders. Voor wie het leven zelden écht om henzelf mocht draaien. Het zijn de gevolgen van parentificatie bij volwassenen en het is precies die diepgewortelde dynamiek die we samen gaan ontrafelen. Zodat er eindelijk ruimte gaat komen voor henzelf.

Wanneer een kind voor ouders zorgt

Sommige kinderen voelen zich al op jonge leeftijd volwassen. Niet uit eigen keuze, maar uit noodzaak. Ze luisteren naar verhalen die veel te zwaar zijn voor hen, zorgen voor een ouder die instort, bemiddelen bij ruzies of proberen de sfeer in huis te redden. En dat doen ze met een bewonderenswaardige gevoeligheid. Zoals Tessa treffend verwoordde: "Ik voel me niet het kind van mijn ouders, maar hun psycholoog." Maar ergens onderweg raken ze zichzelf kwijt. Want als jij als kind voor je ouders zorgde, wie zorgde er dan voor jou?

Wat is parentificatie precies?

Parentificatie betekent dat een kind de rol van de ouder overneemt en voor een ouder zorgt, in plaats van andersom. Dit gebeurt op een glijdende schaal en is niet altijd schadelijk. We onderscheiden twee vormen:

Constructieve parentificatie

Hierbij helpt het kind op een manier die past bij zijn of haar leeftijd. Denk aan kleine klusjes doen of er zijn voor een verdrietige ouder, zolang het maar niet structureel of te belastend is. Dit kan zelfs bijdragen aan een gevoel van verbondenheid en competentie.

Destructieve parentificatie

Bij deze vorm draagt het kind structureel te veel emotionele of praktische verantwoordelijkheid, waardoor de rollen volledig zijn omgedraaid en de ontwikkeling van het kind in de knel komt. Deze diepe sporen zijn vaak langdurig voelbaar. Het zorgt veelal voor onverklaarbare vermoeidheid, diepe schuldgevoelens, moeite met je eigen ruimte innemen of het idee dat je er niet écht mag zijn.

Loyaliteit als valkuil: waarom erkenning zo moeilijk is

Kinderen die parentificatie meemaken, begrijpen vaak pas veel later wat er werkelijk gebeurde. Ze zijn loyaal, soms tot op het bot. "Zo erg was het toch niet?" denken ze dan, of: "Mijn ouders hebben het zwaar gehad en deden hun best." En dat klopt meestal ook. Maar dat neemt niets weg van wat het kind heeft gemist. Je kunt immers liefdevol opgroeien en toch emotioneel tekortkomen. Je kunt loyaal en begripvol zijn én erkennen dat je zelf teveel hebt moeten dragen. Die schijnbare tegenstelling maakt het heel complex, zeker als je omgeving je prees om je volwassenheid: "Wat ben jij toch wijs, zo jong al…" Maar wijsheid geboren uit nood is geen cadeau; het is een overlevingsstrategie.

Verlang je ernaar om zelf ook eens te kunnen leunen?

Als volwassene merk je de impact vaak via subtiele signalen. Je voelt je schuldig als je iets voor jezelf doet, hebt moeite met ontvangen, en houdt rekening met iedereen – behalve met jezelf. Vaak ben je moe zonder duidelijke reden. Het kind in jou denkt nog steeds dat zorgen gelijkstaat aan liefde, en dat je alleen bestaansrecht hebt als je ‘nuttig’ bent voor een ander. Maar ergens diep vanbinnen knaagt er iets: een verlangen om zélf gezien te worden, om even te mogen leunen.

Je lichaam vertelt je jouw vat vol herinneringen

Wat je niet kon uitspreken, is misschien in je lichaam blijven hangen. Veel mensen die als kind te veel droegen, krijgen als volwassene last van hun schouders, nek of rug. Letterlijk: te veel op je schouders nemen, of buigen onder de last. Misschien voel je een druk op je borst, een beklemming in je keel, of zenuwen in je buik zonder duidelijke reden. Je lichaam herinnert zich wat jij lang hebt weggestopt. Daarom werk ik altijd met het lichaam; het weet wat het hoofd vergeten is.

Herstellen begint met erkennen

Echt herstel begint niet bij verandering, maar bij erkenning. Erkennen dat je als kind iets hebt gemist. Dat wat jij als normaal beschouwde, misschien helemaal niet zo normaal was. Dat je overlevingsstrategieën je ooit hielpen, maar je nu in de weg zitten. Het is geen zwakte om dat onder ogen te zien; het is juist pure kracht.

Jezelf opnieuw leren dragen

Heling gaat niet over 'alles verwerken' of 'het loslaten'. Het gaat over jezelf opnieuw leren dragen. Leren voelen wat van jou is en wat niet. Leren ontvangen zonder iets terug te hoeven doen. Leren vertrouwen dat jij er mag zijn, ook als je even niets geeft. Je hoeft het niet meer alleen te doen.

Ervaren dat het ook helemaal om jou mag gaan

In mijn sessies werk ik lichaamsgericht. We betrekken niet alleen het hoofd, maar ook het lijf, waar zoveel ligt opgeslagen. Je hoeft het niet allemaal uit te leggen. Je mag er gewoon zijn. Voelen wat er is. Ruimte maken. Net als Tessa. Die, langzaam maar zeker, begon te ervaren hoe het voelt als het wél even helemaal om haar mag gaan.

Voel je je aangesproken door dit verhaal en ben je benieuwd hoe ik jou kan begeleiden? Neem dan gerust contact op.